Vier jaar lang maakte Eric Koller (47) furore als eerste Nederlandse clown bij Cirque du Soleil. Samen met zijn vrouw en twee husky’s reisde hij in een camper het wereldcircus achterna. Eigenlijk zou hij nu door Spanje toeren voor de voorstelling Luzia, maar in plaats daarvan zit hij werkloos thuis bij zijn schoonouders in Hendrik-Ido-Ambacht.

Vanuit de verte zien we hem al naderen, een lange gestalte van net geen twee meter met een cowboyhoed. Geflankeerd door zijn husky’s Bor en Pips, wandelt Eric Koller over een oer-Hollands bruggetje. Op de achtergrond de molens van Kinderdijk. Twee dagen eerder kwam het nieuws dat Cirque du Soleil, opgericht in 1984 door twee voormalige straatartiesten en uitgegroeid tot een entertainmaintbedrijf van wereldniveau, bescherming tegen faillissement had aangevraagd.

---

‘Tot die tijd vertrouwde ik erop dat alles op een zeker moment weer door zou gaan’, begint Koller zijn verhaal. ‘Dat vertrouwen heb ik nog steeds, alleen is de situatie nu een stuk onzekerder. Vanwege de coronacrisis zijn alle shows wereldwijd tot stilstand gekomen. Alle circusartiesten zijn collectief ontslagen.’

Het circus achterna

Wat doe je als je gewend bent acht tot tien shows per week te geven en plotseling zeeën van tijd hebt? ‘In eerste instantie haalde ik voldoening uit het niet werken, ook wel eens fjn voor de verandering’, lacht Koller. ‘Want naarmate de maanden vorderen, kom je erachter dat één vrije dag in de week op den duur te weinig is. Maar dit is het andere uiterste. Ik wil dolgraag weer aan het werk en voel mij beroofd van mijn passie.’ In een camper, zodat de honden meekonden, reisde hij het circus achterna, samen met zijn vrouw Miranda die als fotografe het backstage circusleven en hun reisavonturen vastlegde. ‘Tussen elke stad die we aandeden, zat minimaal een week vakantie. Maar van ontspanning komt het niet, want als je ergens bent waar je nog nooit bent geweest, wil je die tijd optimaal benutten; je bent dus continu aan het sightseeën!’

Geolied bedrijf

Het sprookjesbeeld dat veel mensen bij het circus hebben, bestaat volgens Koller alleen in flms en boeken. Niks paard-en-wagenverhaal. Het circus anno 2020 bestaat uit ruim 50 trailers, die in no-time van de ene stad naar de andere reizen. De realiteit heeft niets te maken met de romantiek van zaagsel. Cirque du Soleil is dan ook geen traditioneel circus en onderscheidt zich van het begin af aan juist door afwezigheid van levende dieren. De focus ligt op theater, muziek, dans, acrobatiek en de sprookjesachtige decors en kostuums. Koller: ‘De enige romantiek zit ’m in die gigantische tent van canvas en dikke touwen die met stalen pennen in het asfalt wordt geslagen. Maar in die tent bevinden zich alle denkbare luxe voorzieningen, van airconditioning tot peperdure apparatuur. Het circus is, kortom, zoals elk goed geolied bedrijf zou moeten zijn.’

Artikel gaat verder onder de foto's.

Mexico

Als clown was Koller het middelpunt van de voorstelling Luzia, een show die hij omschrijft als een ‘visitekaartje voor Mexico’. ‘Het personage dat ik speel, belandt op een onbekende plek en dat is Mexico. Er gaat een wereld voor hem open, met alle surrealistische aspecten die daarbij komen kijken. Het decor heeft de vorm van een grote speeldoos. Helemaal aan het begin draai ik de sleutel om en dan voltrekt het circus zich aan mij. Aan het einde van de voostelling moet ik de nieuwe wereld weer verlaten. In eerste instantie is mijn personage daar heel verdrietig over, maar dan besluit ik de sleutel mee te nemen, zodat ik altijd weer terug kan. Dit eindbeeld staat symbool voor iets waardevols dat je altijd bij je draagt. Something to cherish. Met deze voorstelling hoop ik ook het publiek iets mee te geven dat ze hun hele leven bij zich dragen.’

Geboren grappenmaker De speelstijl van Koller is uniek: met zijn lange, lenige lichaam, expressieve mimiek, goed gevoel voor timing én een flinke dosis zelfspot maakt hij woordeloos cabaret. Achter de clown schuilt een serieuze vakman, die zijn antwoorden zorgvuldig formuleert. Maar zelfs als hij ernstig kijkt, krullen zijn mondhoeken van nature omhoog. De lach is nooit ver weg. Op commando kan hij zijn handelsmerk tevoorschijn toveren. Dan breekt zijn gezicht in tweeën. Grappen maken, het zat er al op jonge leeftijd in. Al heeft Koller een hekel aan het stereotype beeld van de clown met schmink en een rode neus. De training begon al op de lagere school. Toen al had hij de lachers op de hand tijdens de schoolmusical. ‘Terwijl het achteraf gezien misschien niet eens een komische rol was’, blikt hij terug. ‘Die kinderlijke speelsheid moet je te allen tijde behouden.’

‘EEN SHOW IS ALS EEN SCHOEN, DIE JE MOET INLOPEN’

Vis op het droge

Het ambacht is wat Koller het meest fascineert aan zijn vak. ‘Het gaat mij niet zozeer om het ego – al ontken ik niet dat ik de roem leuk vind – maar om hoe een voorstelling in elkaar zit. Ik zeg altijd: een grap bestaat niet, dat is het gat in de kaas. Alles draait om de context, niet om de clou. De kaas zelf maakt de smaak. Goed design is tijdloos, een goede act ook. Over elk detail is nagedacht; iedere handeling is op een bepaalde manier vormgeven en met een reden. Je maakt een voorstelling ook echt met elkaar, de toeschouwers maken er onderdeel van uit. Een voorstelling zonder publiek is als een vis op het droge. Die spartelt wel even, maar gaat heel snel dood. Om de boel aan te scherpen, of elkaar te omarmen, is het soms leuk om een spelletje met het publiek te spelen. Maar ik zou nooit ten koste van anderen de zaal naar me toetrekken.’

Succes

Voor hij bij Cirque du Soleil in dienst trad, maakte Koller twintig jaar lang eigen voorstellingen in Nederland. ‘Mijn idee van succes was altijd: als je kunt doorspelen tot na je vijfenzestigste, dan heb je echt iets bereikt. Carré? Prachtig als het voorbij komt, en een maatstaf van erkenning, maar het was nooit mijn droom. Zo is het ook met Cirque du Soleil.’ Op de vraag hoe hij later zal terugkijken op de coronatijd, waarin hij werkloos werd, antwoordt Koller: ‘Ik hoop dit nooit meer mee te maken. Natuurlijk dacht ik in het verleden wel eens: hoe lang blijf ik dit doen? Wat wordt mijn volgende stap? Maar ik was nog lang niet klaar met de voorstelling Luzia. Een show is als een schoen die je moet inlopen en wordt er alleen maar beter op hoe vaker je hemt speelt.’ Als er iets is dat Koller zich de afgelopen maanden heeft gerealiseerd, dan is het wel dat hij bij Cirque du Soleil helemaal op zijn plek was. Ik kon er zijn wie ik ben, doen wat ik het liefste doe. Het circus was mijn thuis.

 

Redactie: Natasje Admiraal | Fotografie: Joke Schut