Moord, zedendelicten, fraude: het komt allemaal aan bod in het theatercollege ‘In vertrouwen’ van Gerard Spong. ‘Verwacht geen juicy details, hoor. Dan kun je beter naar de pornoshop gaan’ Wat dan wel? Een intrigerend kijkje in het functioneren van een advocaat in strafzaken met alle bijbehorende taken en dilemma’s. O ja, en hij speelt harp.

Redactie: Natasje Admiraal | Fotografie: Joke Schut

Gerard Spong (72) gaat gedeeltelijk schuil achter de rij dikke wetboeken op zijn bureau. De advocaat, gestoken in een onberispelijk grijs kostuum met een paarse das en pochet, maakt een  zelfverzekerde indruk. Hij kiest zijn woorden zorgvuldig. Af en toe maakt hij een subtiel grapje en verschijnt er een twinkeling in zijn ogen.

Voor de camera gaat hij rechtop staan in zijn riante werkkamer met Yorkshire terriër Rex op zijn arm. Hij zit al veertig jaar in het vak, treedt regelmatig op in de media en is maar liefst zeven keer uitgeroepen tot Nederlands beste strafrechtadvocaat. Bronzen beeldjes verspreid op zijn werkblad getuigen hiervan.

Waar valt uw status aan af te lezen?
‘Aan dit mooie pand aan de Keizersgracht. Het is gebouwd in 1717, naar een opdracht daartoe gegeven in 1625, en heeft veel originele details, zoals het marmer en de ornamenten. Boven de voordeur is destijds een vrijmetselaarssymbool aangebracht. Het fonteintje in de hal met – toepasselijk – een engeltje en duiveltje is een zeldzaam exemplaar. Er schijnen er maar twee van te zijn in Amsterdam.’

En uw Rolls Royce?
‘In mijn Phantom VIII voel ik mij een koning. Het is een zogeheten two-tone met een zilvergrijze body en antracietgrijze top. Zelf zie ik het niet zozeer als een statussymbool, maar als de prettigste manier om mezelf luxueus voort te bewegen. Ja, ik rijd zelf.’

Hoe ervaart u het rijgevoel?
‘De auto rijdt niet, hij glijdt.’

Hoe kwam u op het idee om een theatervoorstelling te maken?
‘Ik werd ervoor benaderd door theaterbureau DG Theater. Ik moest er even over nadenken. Allereerst omdat ik helemaal niet wist of ik zoiets wel zou kunnen. Daarnaast kreeg ik te horen dat het zou gaan om ruim vijftig opvoeringen waardoor ik er gedurende een half jaar flink wat weekendavonden aan kwijt zou zijn. Maar ik werd al snel enthousiast.’

Bent u een theaterliefhebber?
‘Ja, al ga ik eigenlijk te weinig, zeker nu ik zelf op de planken sta. Ik ben verzot op dramatische toneelstukken zoals die van Edward Albee met een overdaad aan vileinheid en huwelijks bedrog, op zo’n indringende manier gebracht dat het nog dagen aan je blijft kleven. Een heel enkele keer komt het voor dat ik een acteur moet verdedigen.’

Waarom leent strafrecht zich óók voor entertainment?
‘Zet de televisie maar eens aan. De helft van de programma’s en films gaat over misdaad. De mens is nu eenmaal buitengewoon geïntrigeerd door dit onderwerp. Waarom? Mijns inziens schuilt er in ieder mens wel een misdadig aspect. Ga maar eens bij jezelf te rade: heb je wel eens tegen het verkeer ingereden? Iemand in een boze bui voor rotte vis uitgescholden? Dat kan al gauw belediging opleveren. Iedereen heeft wel eens een strafbaar feit gepleegd.’

'Sommige mensen vinden mij een griezel.
Dat ben ik helemaal niet'.

 

Hoe is de voorstelling tot stand gekomen?
‘In nauwe samenwerking met regisseur Geert Lageveen en technicus Manny. Ik ben begonnen met de ruwe tekst. Toen heeft mijn partner, die ook strafjurist is, wat snoeiwerk verricht en vervolgens is Geert daar nog eens met een scherp mes doorheen gegaan. Uiteindelijk is er een goedlopend gecomprimeerd verhaal overgebleven. Er zijn wel dertig versies van het script overheen gegaan. Zelfs tijdens de try-outs hebben we nog wat kleine aanpassingen gedaan. Soms improviseer ik om in te haken op de actualiteit.’

Welke onderwerpen komen aan bod?
‘Ik sta uitvoerig stil bij een aantal belangrijke taken en dilemma’s van een strafadvocaat zoals de geheimhoudingsplicht, bewijsvorming en eenzijdige belangenbehartiging. Je staat er maar voor één persoon en dat is de cliënt. Ik geef voorbeelden, maar noem geen namen, behalve de voornaam van een cliënte die ik aan het begin van mijn carrière heb bijgestaan. Soms kan zich een situatie voordoen dat je voor de vraag komt te staan: wat weegt zwaarder, mijn geheimhoudingsplicht of het redden van een mensenleven? Ik laat het publiek meedenken en leg hen de dilemma’s voor.’

Wat voor soort misdrijven behandelt u?
‘Omdat ik nu eenmaal niet het hele wetboek kan bespreken, beperk ik mij tot misdrijven die voor het grote publiek het meest intrigerend zijn. Moord, doodslag en fraude spreken, dunkt me, meer aan dan de invoer van vijfhonderd kilo coke – een ver-van-je-bed-show. Zedendelicten kunnen soms erg dichtbij komen, zeker nu met de #MeToo-beweging, die uiteraard niet buiten beschouwing kon blijven. Verwacht geen juicy details, dan kun je beter naar de pornoshop gaan.’

Wat draagt u op het podium?
‘Een mooi pak. Mijn toga laat ik aan het publiek zien. In Amerika dragen enkel de rechters een toga, maar in Europa speelt het kledingstuk een essentiële rol. De toga heeft drie functies: ten eerste om de beïnvloeding van procesdeelnemers te voorkomen. De toga verhult alles en staat voor onpartijdig zijn. Ten tweede geeft hij een zekere gelijkwaardigheid. De derde, en misschien wel de belangrijkste functie, is dat de toga tot uitdrukking brengt dat de dragers een functionele rol vervullen en niet als privépersoon aanwezig zijn.’

U speelt ook harp.
‘Ik speel Charade nr. 3 van de Franse componist en harpist Bernard Andrès. In mijn studententijd heb ik op een Ierse harp gespeeld. Die is een slagje kleiner dan een orkestharp, zonder pedalen. Het had geen haar gescheeld of ik was na mijn rechtenstudie naar het conservatorium gegaan. Het liep anders. Dik een jaar geleden kwam mijn partner met een mysterieuze verrassing voor mijn verjaardag: het enige wat hij erover kwijt wilde, was dat het een cadeau was van een vrouw. Ik dacht eerst aan een yogales of massage. Het bleek te gaan om twee harplessen van Danielle Riegel, solo-harpiste bij het Residentie Orkest in Den Haag. Ik was opnieuw verkocht. De harp heeft een warme diepe kleur in de bassectie, maar kan ook heel ijl klinken zodra je de hoogste octaven bereikt. De Ierse harp heb ik trouwens nog steeds en wordt binnenkort gereviseerd.’

Hoe zijn de reacties uit de advocatuur op uw theateruitdaging?
‘Heel bemoedigend. Mijn kantoorgenoten vinden dat ik er geknipt voor ben.’

Wordt er in uw vakgebied ook theater gespeeld?
‘Jazeker. Om rechters te overtuigen maak ik gebruik van mimiek en stijlfiguren. Sarcasme, ironie, soms ook humor als de zaak zich daartoe leent. In het theater noem ik het voorbeeld van een Surinaamse man die van de rechter te horen krijgt dat er rekening zal worden gehouden met zijn persoonlijke omstandigheden in de zin van strafvermindering: het feit dat hij een vrouw en vier kinderen heeft. Waarop de man zegt: allemaal leuk en aardig, maar ik heb ook nog een buitenvrouw met vier kinderen! Als advocaat kun je zelf ook een anekdote vertellen die - indien raak gekozen - bijdraagt aan de overtuigingskracht van je pleidooi.’

Wat wilt u uw publiek meegeven?
‘Theaterbezoekers willen vermaakt worden, dus in de eerste plaats hoop ik dat mensen een gezellige avond hebben. Als ik dan bij het publiek kan bereiken dat ze meer inzicht, of zelfs iets meer waardering krijgen voor het vak van strafadvocaat, is dat mooi meegenomen. Een terugkerende vraag in mijn carrière is: hoe is het mogelijk dat u criminelen verdedigt waarvan u wéét dat ze schuldig zijn? In het verlengde daarvan halen veel mensen - journalisten niet uitgezonderd - het geweten erbij: hoe kunt u uw werk met uw geweten verenigen? Van bepaalde mensen vind ik dit soort vragen begrijpelijk, maar van enigszins in het strafrecht ingevoerde personen onthutsend.’

Bent u zich bewust van uw imago?
‘Sommige mensen die me op televisie zien, vinden me een griezel. Dat ben ik helemaal niet. Ik bekreun me daar niet om. Ik hoop dat men mij ziet als een goede en gevreesde strafadvocaat. Ik ben niet op aarde gezet om mensen in mijn vak te behagen, behalve dan mijn cliënten. Rechters moeten verdomd goed weten dat ze extra moeten studeren als ze mij tegenover zich krijgen en leden van het Openbaar Ministerie moeten zweten.’

Welke kwaliteiten heb je voor dit beroep nodig?
‘Allereerst moet je stressbestendig zijn. De meeste dagen verlopen anders dan gepland. De agenda wordt vaak bepaald door wat er ’s morgens gebeurt. Daarnaast moet je over een flinke dosis doorzettingsvermogen beschikken. Procederen is vaak een kwestie van lange adem, zeker bij ernstige misdrijven. Fraudeonderzoeken kunnen ruim vijf jaar in beslag nemen. Zonder incasseringsvermogen red je het ook niet: tegenslagen horen bij dit vak. Hetzij omdat je in het ongelijk wordt gesteld door een rechter, ofwel omdat de officier van justitie of de rechter-commissaris in jouw ogen volstrekt redelijke verzoeken weigert.’

Waar ligt u weleens wakker van?
‘Ik lig nooit wakker, daar heb ik het veel te druk voor.’