Personages van vlees en bloed neerzetten, dat kan regisseur Ben Sombogaart als geen ander. Zijn nieuwe speelfilm vertelt het aangrijpende en nooit eerder verfilmde ware verhaal van Hannah Goslar, die tijdens de oorlog hartsvriendinnen was met Anne Frank.

Toen Ben Sombogaart het script van Mijn beste vriendin Anne Frank in handen kreeg, was hij aanvankelijk sceptisch. Hij kende het boek waar het script op is gebaseerd niet. Maar na het lezen ervan was hij zeer onder de indruk. ‘Het begint als een coming-of-age verhaal over twee twaalfjarige meisjes die opgroeien in oorlogstijd’, stelt de regisseur. ‘Een verhaal met een dramatische, bijna ongeloofwaardige ontknoping, dat ook een jonge generatie aanspreekt.’ 

VERRASSEND PERSPECTIEF

De film, die in het voorjaar van 2021 verschijnt, vertelt het verhaal over Hannah Goslar (1928) en Anne Frank (1929), twee boezemvriendinnen die elkaar uit het oog verliezen wanneer de familie Frank onderduikt. Drie jaar later, in 1945, ontmoeten de meisjes elkaar weer in het concentratiekamp Bergen-Belsen, waar Hannah haar sterk verzwakte vriendin probeert te helpen. ‘Er zijn tientallen verfilmingen over Anne Frank, gebaseerd op haar prachtige dagboek’, zegt Sombogaart. ‘Dat verhaal begint vlak voordat ze in het Achterhuis onderduikt en eindigt op het moment dat ze wordt gedeporteerd naar kamp Westerbork. Maar hoe verging het Anne daarna? En hoe was haar leven vóórdat ze in haar dagboek begon te schrijven? Deze film heeft een verrassende invalshoek, ook omdat je Anne nu eens door andere ogen ziet: die van Hannah.’

DOODGEWOON MEISJE

De regisseur, bekend van films als De Tweeling en De Storm, zet Anne Frank neer als een doodgewoon meisje. Ambitieus, een beetje nukkig. ‘Anne was een bijdehand type en vrij wijs voor haar leeftijd. Ze had ook al vroeg belangstelling voor jongens. Hannah, lang en slungelig, was daar nog helemaal niet mee bezig. Dat stond hun vriendschap af en toe in de weg. Een alledaags en herkenbaar thema.’ Het tweede deel van de film speelt zich af in concentratiekamp Bergen-Belsen. Hannah, inmiddels vijftien jaar, is daar alleen met haar zusje, over wie ze zich als een moeder ontfermt. Het naïeve, meegaande meisje is versneld volwassen geworden. Als ze op een dag Nederlandse stemmen hoort aan de andere kant van een schutting, vraagt ze of diegene soms de familie Frank kent. Een dag later sluipt ze weer naar die plek en dan duikt Anne op.

Artikel gaat verder onder de foto's.

WAARGEBEURD DRAMA

Wat Hannah niet weet, is dat er aan de andere kant van die schutting in het werkkamp dagelijks honderden joden de dood vinden. Sombogaart: ‘Ze spreekt haar vriendin kort en slaagt erin om stiekem eten over de muur te gooien. Dat is het laatste wat ze van haar heeft vernomen, niet lang daarna overlijdt Anne.’ Hannah Goslar is inmiddels 91 jaar en woont in Jeruzalem. Aanvankelijk was het de bedoeling dat zij naar Nederland zou komen, maar dat liet haar hoge leeftijd niet toe. ‘Toen wilden we de twee hoofdrolspeelsters die Anne en Hannah vertolken naar Jeruzalem laten afreizen voor een ontmoeting. Door de lockdown is dat helaas niet gelukt. Wel hebben de jonge actrices Hannah uitgebreid gesproken via Skype. Aan het einde van het gesprek drukte de hoogbejaarde schrijfster ons op het hart dat we wel een beetje vaart moesten maken, want ze wilde de film graag nog zien.’

LEVENSECHTE PERSONAGES De film is grotendeels opgenomen in een nagebouwd concentratiekamp bij Boedapest en in Amsterdam. Eigenlijk zouden de opnames in maart beginnen – 75 jaar na het overlijden van Anne Frank – maar die moesten vanwege corona worden uitgesteld. Na een maandenlange quarantaineperiode werd de film alsnog afgemaakt, met een financiële bijdrage van het Nederlands Filmfonds. Sombogaarts kracht is dat hij levensechte personages neerzet. Mensen van vlees en bloed waarmee de kijker zich kan identificeren. En dat zijn opvallend vaak vrouwen. ‘Kennelijk ligt mij dat wel’, lacht de sympathieke regisseur. ‘Toen ik De Tweeling ging verfilmen, reageerde een bevriende scenarioschrijver verrast: dat is toch iets voor een vrouw? Na een twijfelmoment ben ik het toch gaan doen en daar heb ik geen seconde spijt van gehad.’

‘NET ALS MIJN PERSONAGES HEB IK MOETEN KNOKKEN OM TE LATEN ZIEN WIE IK BEN’

WERKELIJKHEID OBSERVEREN

Veel van Sombogaarts films spelen zich af in het verleden. In Bride Flight emigreren drie verloofde jonge vrouwen in de jaren vijftig naar Nieuw-Zeeland. Kruistocht in Spijkerbroek speelt zich af in het jaar 1212. De Storm gaat over de Watersnoodramp in 1953. ‘De historie blijft me fascineren. Toch hoop ik dat elke film weer anders is dan de vorige. Ik wil nooit in herhaling treden.’ Sombogaart maakte na de filmacademie naam met films en televisieseries voor kinderen en regisseerde jarenlang documentaires met een sociaalmaatschappelijke invalshoek. Die documentaire achtergrond, het observeren van de werkelijkheid, zie je terug in zijn speelfilms. Die handelen altijd over problemen uit het echte leven, met personages waar je je als kijker mee kunt vereenzelvigen. ‘Ik zou geen sciencefiction kunnen maken.’

VECHTEN VOOR ERKENNING

Een terugkerend thema in het gehele oeuvre van Sombogaart, is dat zijn personages vaak vechten om te overleven, of om erkend te worden. Veel van zijn films gaan over het recht om te zijn wie je bent. Wat zegt dat eigenlijk over hemzelf? ‘Terugkijkend heb ik in mijn jeugd ook moeten knokken om te laten zien wie ik ben. Mijn zusje overleed nét na de oorlog aan tubercolose. Mijn moeder is daar nooit overheen gekomen. Heel lang werd ik toch een beetje als haar vervanger gezien. Ik heb een goede jeugd gehad hoor, en heb er verder niet onder geleden. Maar ik heb wel mijn best moeten doen om te laten zien dat ik iemand ánders was. Ik kon niet zo mooi gitaar spelen al mijn zusje, was niet zo sociaal en zat niet bij de padvinderij. Om me te onderscheiden ging ik verhalen schrijven, films maken. Mijn manier om aan de buitenwereld te laten zien: dit ben ik.’

TERUG IN DE TIJD

Sombogaart kent zijn zusje alleen van een portret op het dressoir bij zijn ouders. Toch kwam hij ineens in haar wereld terecht tijdens de research voor Mijn beste vriendin Anne Frank. ‘We zochten een Amsterdamse straat die doet denken aan een naoorlogse nieuwbouwwijk. Want het Merwedeplein, waar Anne Frank woonde, is inmiddels te veel veranderd. Mijn ouders brachten de oorlogstijd door in de Geuzenbuurt. Ik fietste daar naartoe en zag direct: dit is een buurt waar Anne zou kunnen geleefd zou kunnen hebben! De bouwstijl komt overeen, er zijn nog geen parkeerhavens, weinig straatmeubilair. Uiteindelijk hebben  we  gefilmd in de straat tegenover het oude huis van mijn ouders. Een bijzondere gewaarwording.’ Ontroerd: ‘Toen mijn zusje daar woonde, was ze ongeveer even oud als de meisjes in de film. Niet eerder voelde haar jeugd zo dichtbij.’

 

IN HET KORT Wie: Ben Sombogaart Geboren: 8 augustus 1947 in Amsterdam Regisseerde: films als Het Zakmes, Abeltje, De Tweeling, Pluk van de Petteflet, Kruistocht in Spijkerbroek, Knielen op een Bed Violen, De Storm en Bride Flight.

 

 

 

Redactie: Natasja Admiraal | Foto’s: Joke Schut