In een wereld vol vluchtige beelden en eindeloze scrollsessies, kiest Jimmy Nelson voor het tegenovergestelde: verstilling en reflectie. Zijn fotografie is meer dan een momentopname; het is een diepe buiging voor verhalen en tradities die langzaam verdwijnen. Of het nu gaat om afgelegen Tibetaanse kloosters of Nederlandse gemeenschappen in traditionele klederdracht, zijn werk is een ode aan menselijke verbinding, cultureel erfgoed en authenticiteit.

In zijn zonovergoten studio in Amsterdam is Jimmy Nelson (57) omringd door inspiratie. Beelden, boeken en verzamelingen vormen een visuele tijdreis door zijn leven. Statieven staan als stille wachters in een hoek, terwijl een wand vol foto’s de verhalen van het Midden-Oosten fluistert. ‘Dit is mijn nieuwste project, The Canvas of Humanity,’ zegt hij, terwijl zijn hand langs de beelden glijdt. ‘Het gaat over mensen. Over geschiedenis. Over de onzichtbare draden die ons met elkaar verbinden.’ Aan de andere kant van de ruimte hangt een visueel dagboek van zijn leven: een mozaïek van herinneringen, van zijn allereerste foto tot zijn meest recente werk. ‘En dit,’ vervolgt hij, ‘dit is het leven: dromen, verdriet, oude en nieuwe dingen, alles door elkaar.’

Kracht én kwetsbaarheid

Jimmy Nelson werkt in een ritme waarin creativiteit en structuur moeiteloos samensmelten. ‘Elke vier jaar maak ik een nieuw boek. Daarnaast geef ik lezingen en organiseer ik tentoonstellingen,’ vertelt hij. ‘Dat is meer dan enkel creatief werk; het heeft ook een ondernemende kant. Kunst maken is één ding, maar je hebt ook een visie en een duurzaam model nodig.’ Nelson schakelt met gemak tussen fotograaf, verhalenverteller en ondernemer, zonder ooit de essentie van zijn werk uit het oog te verliezen. ‘De helft van mijn leven is vrij en ontdekkend, zonder regels. Maar zonder structuur blijven ideeën slechts dromen.’

Voor Nelson is fotografie meer dan esthetiek. Het draait om de diepere vragen. ‘Waarom zijn we hier? Wat betekent het om mens te zijn?’ Zijn werk is geen zoektocht naar antwoorden, maar een manier om verhalen te delen. ‘Met mijn beelden toon ik de kracht én kwetsbaarheid van het mens-zijn, zonder mezelf als een goeroe op te werpen. Ik wil laten zien hoe prachtig het leven is, in al zijn vormen.’

Van isolatie naar ontdekking
Nelson werd geboren in Sevenoaks, Engeland. Als zoon van een geoloog bracht hij zijn eerste zeven levensjaren door op verschillende continenten, van Pakistan en Afghanistan tot Papoea-Nieuw-Guinea en Congo. ‘Ik kende geen schoolbanken, geen vaste structuren – alleen vrijheid. Ik voelde me als Mowgli, omringd door natuur en avontuur.’ Op zijn zevende kwam daar abrupt een einde aan. Van de eindeloze openheid van Afrika en Azië belandde hij in de strakke, verstikkende discipline van een katholieke kostschool in Engeland. ‘Duizend paters, vierhonderd jongens,’ zegt hij. Een korte stilte. ‘Over die periode heb ik lang niet willen praten.’

Op zijn zeventiende keerde hij terug van een reis naar Congo, waar hij malaria had opgelopen. Wat een herstelperiode had moeten zijn, veranderde echter in een nachtmerrie toen hij terugkwam op de kostschool. Verkeerde medicatie, hoge koorts, stress – en toen hij op een ochtend in de spiegel keek, was al zijn haar uitgevallen. ‘Ik voelde me naakt, fysiek en emotioneel, alsof mijn diepste angsten plotseling zichtbaar waren voor de buitenwereld.’

Een nieuwe blik

Zijn verlangen naar ontsnapping dreef hem naar Tibet, met niets meer dan een eenvoudige Zenit B-camera van zijn vader en een rugzak. Wat begon als een vlucht, veranderde al snel in een zoektocht. Tibet fascineerde hem niet alleen vanwege zijn jeugdige bewondering voor stripheld Kuifje, maar ook door de monniken die, net als hij, kaal waren. ‘Voor het eerst leek ik op de mensen om me heen. Ik voelde me gezien. Geaccepteerd. Niemand deed me pijn.’ Fotografie werd zijn manier om opnieuw contact te maken met de wereld en het vertrouwen te herstellen dat hij was verloren. ‘En zo is het begonnen. Mijn doel is simpel: ik wil mezelf liefhebben en liefde geven aan anderen,’ vertelt hij met een zachte glimlach.

In 1987 werd zijn eerste portret gepubliceerd in National Geographic. Sindsdien maakt Nelson naam met veelgeprezen fotoboeken als Before They Pass Away en Homage to Humanity, waarvoor hij talloze inheemse gemeenschappen over de hele wereld bezocht. Maar voor Nelson is zijn werk veel meer dan alleen het vastleggen van beelden – het is een manier van teruggeven. Via de Jimmy Nelson Foundation ondersteunt hij de gemeenschappen die hij fotografeert. ‘De cultuur is van hen, dus de foto’s eigenlijk ook,’ legt hij uit. ‘Een deel van de opbrengsten vloeit daarom direct terug naar deze gemeenschappen. Het gaat om wederkerigheid, om het sluiten van de cirkel.’

Tussen de zee en de lucht
Jarenlang richtte Nelson zijn lens op verre culturen, tot hij ontdekte dat ook Nederland een schat aan tradities herbergt. Zijn project Between the Sea and the Sky, nu te zien in het Fotomuseum aan het Vrijthof in Maastricht, begon met een simpele vraag van Nederlandse klederdrachtgemeenschappen: ‘Wil je ons ook vastleggen?’ Aanvankelijk negeerde hij hun verzoeken, te druk met andere reizen. Maar toen hij zich erin verdiepte, werd hij gegrepen door de rijkdom van de Nederlandse cultuur. 

Nelson ontdekte dat de klederdrachtcultuur in Nederland niet verdwenen is, maar juist een nieuwe impuls krijgt, vooral onder jongeren. ‘Tijdens de pandemie gingen mensen nadenken over wie ze zijn en waar ze vandaan komen. Dat leidde tot een hernieuwde waardering voor tradities.’ Dit werd duidelijk bij de boeklancering Between the Sea and the Sky in 2022, waar duizend mensen in streekdracht samenkwamen op het Museumplein in Amsterdam. Sindsdien ontvangt Nelson wekelijks uitnodigingen voor evenementen en festivals. ‘Het is geen landelijke beweging, maar binnen deze gemeenschappen leeft het sterker dan ooit.’

Voor Nelson is Between the Sea and the Sky meer dan een fotoproject, het is een liefdesverhaal. 'Ik ben geen expert in klederdracht, geen antropoloog,’ zegt hij. ‘Maar als kunstenaar voel ik de wereld en de mensen erin. Dit project is mijn manier om opnieuw verliefd te worden op de mensheid – en op mezelf.’ Wat begon als een zoektocht naar schoonheid en traditie, groeide uit tot iets veel persoonlijkers. ‘Jarenlang reisde ik de wereld over om mezelf vast te houden, maar uiteindelijk was het Nederland dat míj vasthield. Dit boek is mijn ode aan een land dat me heeft gered.’

Dwars door de Himalaya
In de zomer van 2024 maakte Jimmy Nelson een langgekoesterde droom waar: samen met zijn zoon en een groep vrienden trok hij door de Himalaya. Met negen jongens begon hij aan een ruige tocht van 300 kilometer door het gebergte rond K2, de op één na hoogste berg ter wereld. Met elke stap veranderde de lucht – dunner, ijler, snijdend koud. ’s Nachts kraakten de gletsjers onder hun tenten, de kou beet in hun huid. Op 6.000 meter hoogte was er geen ruimte voor afleiding, alleen ademhaling, vermoeidheid en de rauwe schoonheid van de Himalaya. ‘De expeditie was niet alleen een fysieke uitdaging, maar ook een kans om de jonge generatie los te koppelen van de digitale wereld,’ lacht Nelson. ‘Tien dagen zonder technologie. Alleen pure verbinding met elkaar en de wereld om ons heen,’ zegt hij met diepe voldoening.

Blijven dromen
Hoewel Nelson inmiddels een indrukwekkende reeks culturen heeft vastgelegd, voelt hij geen druk om door te blijven werken. ‘Ik word niet wakker met de gedachte: welke regio moet ik nog fotograferen?’ Toch blijft het Midden-Oosten trekken, een gebied dat hij in het verleden bezocht, maar de afgelopen decennia moeilijker toegankelijk was. Ook West-Afrika, met landen als Mali, Burkina Faso, Niger en Tsjaad, staat op zijn verlanglijst – gebieden die de laatste jaren politiek instabiel zijn geweest. Daarnaast blijven de Amazone, Noord-Rusland en de eilanden van de Stille Oceaan een bron van fascinatie. ‘Je zou je hele leven kunnen reizen door de Pacific en nog steeds niet alles hebben gezien. Er is altijd meer te ontdekken. Dat is het mooie van groot blijven dromen.’

De expositie Between the Sea and the Sky is tot 21 september 2025 te zien in Fotomuseum aan het Vrijthof in Maastricht.