Het is een bijzonder jaar voor schoenenontwerper Fred de la Bretonière. In december wordt hij tachtig jaar, hij brengt dit najaar een boek uit over zijn bewogen carrière en het Schoenenkwartier in Waalwijk wijdt een overzichtstentoonstelling aan zijn werk. Sinds 1970 staan duizenden mensen ‘in Freds schoenen’. Lourens zocht de ontwerper op in zijn woonhuis in Amsterdam, dat zelfs een verborgen minimuseum huisvest.

Redactie: Natasja Admiraal

Gevoel voor authenticiteit, dat zat er al vroeg in bij Fred de la Bretonière. Op zijn zevende verjaardag mocht hij een ‘indianenpak’ uitzoeken met van die felgekleurde veertjes. Maar dat vond hij helemaal niks. In een boek had hij foto’s gezien van de oorspronkelijke bewoners van Amerika. En hij wist dat er bij zijn ouders op zolder twee kapotte leren stoelen stonden. ‘Die mocht ik hebben. Met een stanleymes – mijn moeder hield haar hart vast – heb ik het leer in stukken gesneden’, vertelt hij. ‘Ik maakte er polsbanden, mocassins en een hoofdband van.’ Aan die hoofdband bevestigde hij veren, afkomstig van de kippen van de buurman, met van die mooie grote pennen. Dát vond hij er echt uitzien. Jaren later, toen hij als twintiger met de boot naar Australië reisde, nadat zijn vriendin het had uitgemaakt, leerde hij dat hier een uitdrukking voor is: the real McCoy. Dat staat voor ‘de enige echte’ of ‘het onvervalste’.

   

Leren polsbandjes
Aan een statig houten bureau in zijn woonhuis in Amsterdam-Zuid, omringd door tassen, schoenen en kunst, vertelt De la Bretonière hoe hij zijn merk begonnen is. Opgeleid tot kunstschilder, had zijn carrière ook heel anders kunnen lopen. Maar in 1970 gebeurde er iets bijzonders. ‘Mijn toenmalige vriendin kende een oude Friese klokkenmaker, die zijn atelier had in de Sint Luciënsteeg in Amsterdam’, vertelt hij. ‘Een kleine, gezellige ruimte. Maar ook een enorme chaos. In ruil voor het opruimen van zijn atelier, mochten mijn vriendin en ik samen de bovenwoning betrekken.’ Tijdens het opruimen stuitte De la Bretonière op vijf schoenendozen vol oude horlogebandjes. Die stamden nog uit de tijd dat het polshorloge in de mode kwam. Veel mensen hadden nog een zakhorloge. ‘Deze speciale leren bandjes waren voorzien van een kuipje, zodat je het ouderwetse zakhorloge in een modern polshorloge kon veranderen. Straatarm als ik toen was, zag ik direct een kans om die oude leren bandjes op te poetsen. Ik verkocht ze voor 75 cent per stuk. Veel mensen vonden dat ontzettend leuk.’

Hippie met lang haar
Het waren de hoogtijdagen van de hippietijd. Amsterdam was bevolkt door krakers en de schoenenontwerper had lang haar en een baard. Op zijn telefoon laat hij ter illustratie een foto zien: een jonge Fred, gekleed in een zijden overhemd, kijkt ontspannen in de camera. ‘Na een tijdje waren alle horlogebandjes op, maar mensen bleven ernaar vragen’, vertelt hij verder. ‘In Australië had ik op de markt een zwartleren jasje gekocht, gemaakt van stijf kangoeroeleer. Dat heb ik in repen gesneden. Maar ik vond de bandjes nog wat kaal. In de Gouden Gids vond ik toen een gespenfabriek, gevestigd in een zijstraat van de Ten Cate-markt. Daar kocht ik een stel chromen gespen. Die reeg ik aan de bandjes, een hele rij naast elkaar. Mensen vonden het geweldig en vroegen: maak je ook riemen en tassen?’ Zo begon hij met het maken van zadeltassen. Al in zijn jeugd was hij gefascineerd door zadels en rijhengsels. En door leren koffers: ‘Ik woonde als kind in Indonesië, in Surabaya. Toen we teruggingen kochten mijn ouders leren koffers in Singapore. Die vond ik prachtig. Dat stikwerk, dat ambacht.’

Doorleefd leer
Op de fiets ging De la Bretonière langs winkels van ontwerpers als Peter van der Haar, Fong Leng en Frans Molenaar – niet de minste namen – die zijn ontwerpen wilden verkopen. En in Brabant bezocht hij een leerlooierij. Daar zag hij hoe leer gemaakt wordt. Eerst werden de huiden onthaard, daarna gingen ze op een transportband richting de chroomlooier. Sommige vellen werden plantaardig gelooid: het traditionele kuiplooien. ‘Dat plantaardige looien sprak me gelijk aan’, herinnert hij zich. ‘Ik vond dat leer mooier. De kleur is zoveel natuurlijker. Ik wilde werken met mooi licht leer, dat door zonlicht en aanraking geleidelijk donkerder wordt. Dan gaat het leven, krijgt het patina.’ Hij doelt op het proces waarbij het leer een geleefde, authentieke uitstraling krijgt. In die tijd reed hij graag paard. En de binnenkant van zijn rijlaarzen vond hij het mooist. ‘Ze hadden een kalfsleren voering, ook plantaardig gelooid. Dat betekent dat het leer nog open is, dus als je zweet, trekt dit vocht erin en wordt het leer donkerder. Dat vond ik prachtig.’

Het Fred-gevoel
Eigenzinnig als hij was, gebruikte hij dat leer juist aan de buitenkant van zijn ontwerpen. ‘Dat was vernieuwend’, zegt hij. ‘Niemand deed zoiets.’ Zo ontwikkelde hij een eigen handschrift, het typische ‘Fred-gevoel’. Om een winkel te beginnen, had hij echter niet de juiste papieren. Dus schreef hij zich in bij de Kamer van Koophandel onder de noemer ‘leeratelier’. In die tijd begon hij met het maken van zijn ‘à la minute-klompen’. Modieuze klompschoenen die hij ter plekke vervaardigde. Een geniale vondst, maar geboren uit noodzaak. ‘Je had er geen leesten voor nodig. En leesten waren erg duur’, legt hij uit. De eerste tassen die hij maakte, waren vouwtassen. Ook dat was een praktische overweging, want hij beschikte nog niet over stikmachines voor leer. Die huurde hij pas later, nadat de Bijenkorf zeshonderd tassen bij hem bestelde en hij dringend extra handen nodig had. Die vond hij in de vorm van de bevriende krakers tegenover hem. ‘Een stuk of zeven jongens en meiden hielpen mij vanaf drie uur ’s middags – want ’s ochtends waren ze nog gaar van het feesten – tot diep in de nacht.’

 

 

'Het vergt moed om in
jezelf te blijven geloven'

 

Klaar terwijl je wacht
De schoenenontwerper pakt een tekenblok en maakt een schets van de klompschoen. Het ontwerp is geïnspireerd op houten onderstellen van klompen die hij in Brabant zag. Hij bedacht er drie verschillende bovendelen bij, van uitgestanst leer. ‘Kijk, zo ging het leer over de wreef heen. Heel simpel eigenlijk.’ Hij zette een paar in de etalage van zijn werkruimte en dat trok bekijks. ‘Mensen kwamen binnen, zetten hun voet op de houten zool en ik stelde het leer af. Dan gingen ze een kopje koffie drinken en spijkerde ik het leer vast. Sierspijkers er overheen en klaar.’ Met deze duurzame ‘maatschoen’ was hij zijn tijd vooruit. Zelf kijkt hij er nuchter op terug: ‘Ik kon niet anders. En het werkte.’ Later volgden gestikte tassen met een doorlopende bodem. Die maakte hij in vijf varianten: langwerpig, breed, als enveloptas, met én zonder schouderband. Een stylist vroeg of hij ook rugtassen maakte. Dus ontwierp hij een messenger bag voor op de rug. ‘Die haalde de voorpagina van de Telegraaf. In de kop bij het artikel noemden ze me een ‘Amsterdamse ontwerper’. Zo had ik mezelf nog niet gezien.’

Fred-addicts
Terugkijkend op zijn carrière, is De la Bretonière nog het meest trots op de eerste tien jaar van zijn ondernemerschap. Op het feit dat hij heeft doorgezet, ondanks alle ups en downs. ‘Al na een jaar had ik al het geld dat ik verdiende omgezet in een stempel, een merk. Ja, ik wilde een écht merk worden.’

Makkelijk was dat niet. Winkeliers zaten niet te wachten op een klein Nederlands merk. Ze wilden ófwel een groot bekend merk ófwel een schoen met hun eigen label erin. Toen besloot hij aan modewinkels te gaan verkopen. Van de tien klanten die in zijn showroom kwamen, bleven er misschien twee of drie over. Dat hij een langere adem nodig had, interesseerde De la Bretonière niet. Want die twee winkels, dat werden wel echte Fred-addicts. ‘Het vergt moed om in jezelf te blijven geloven’, zo realiseert hij zich nu. In 1974 huurde hij een stand op de modebeurs Prêt-à-Porter in Parijs. ‘Een enorme investering. Maar ook een fantastische tijd. Daar stond ik dan, als enige Nederlander tussen allerlei ontwerpers die later heel groot zijn geworden. Denk aan Roger Saul, de oprichter van Mulberry.’

Succes met Shabbies
In 1998 kwam Suzanna in het leven van de schoenenontwerper, zijn huidige vrouw én zakenpartner. Stellig: ‘Zonder haar was Shabbies er niet gekomen.’ Zij gaf hem dat spreekwoordelijke duwtje in de rug om monsters te laten maken van die bekende stoere laars, die hij al jaren in zijn hoofd had. Maar toen de collectie af was, wilde niemand de schoenen inkopen. Lange laarzen waren ‘uit’. En dan had hij ook nog eens een heel afwijkende hoge laars ontworpen: een halve maat te groot zodat ze een beetje afzakten, een zogenaamde sloblaars. ‘Bladerend door het woordenboek, viel mijn oog op het woord shabbies, Engels voor afgedragen. Dat vond ik leuk klinken.

Ik besloot de lijn los te trekken van het merk Fred de la Bretonière.’ Het duurde een paar jaar voordat het merk Shabbies een enorme vlucht nam. De laarzen werden een hit. Plotseling liepen allemaal jonge meiden erop, met een kort broekje erboven: de Ibiza-look was geboren. ‘En dat terwijl de laarzen niet goedkoop waren. Wel heel duurzaam: ik wilde dat ze lang meegingen en niet seizoensgebonden waren.’

'Ik hou van leer met
een gebruikte look'

Overal schoenen
De schoenenontwerper klapt zijn tekenblok dicht. ‘Nu heb ik toch te veel gepraat. Suzanna had nog zo gezegd dat ik daarop moest letten. Kom, dan laat ik nog wat zien.’ Via de met zebraprint gestoffeerde trappen dalen we af naar de benedenverdieping, die is ingericht als museum. Er staan honderden schoenen, op tafels en in kasten. Enkellaarsjes met ponyhaar. Pumps van pythonleer. Buigzame ballerina’s. Sinds 1970 staan duizenden mensen ‘in Freds schoenen’. In 2019 nam FreSh BV de toenmalige Bretoniere Group over. Samen met het Schoenenkwartier gaan zij op zoek naar de allergrootste Fred-fan; want er zijn nog steeds heel veel fans.

Fresh BV heeft voor het merk Fred de la Bretonière de Icons collectie in het leven geroepen. Een collectie waarin alle iconische schoenen en tassen uit Fred’s carrière doorlopend beschikbaar zijn. Een eerbetoon. Ook voor het merk Shabbies Amsterdam is er een doorlopende collectie (Shabbies Classics) bestaande uit onder andere de typische Shabbies enkellaarsjes. Ter ere van De la Bretonière’s tachtigste verjaardag brengt het merk ook een speciale tassencollectie uit, in gelimiteerde oplage. De drie tasjes zijn vernoemd naar één van zijn beste vriendinnen, zijn vrouw en zijn dochter. Ze vertegenwoordigen het ultieme Fred-gevoel, dat de ontwerper zelf onmogelijk in woorden kan vangen. ‘Het is je handschrift. Het is net als met schrijven, dat gaat vanzelf,’ besluit hij. 

De tentoonstelling Typisch Fred is t/m 21 april 2025 te zien in het Schoenenkwartier in Waalwijk.
Voor meer informatie: schoenenkwartier.nl en freddelabretoniere.com