Op de middelbare school ontdekte ze haar liefde voor theater. En haar talent, dat ze niet van een vreemde heeft. Emma van Muiswinkel (30) timmert aan de weg en voelt zich het meest thuis in muziektheaterproducties. ‘Een van de mooiste aspecten van samenwerken aan een toneelstuk, is dat je zo snel hecht met elkaar wordt.’

Redactie: Natasja Admiraal • Fotografie: Joke Schut

Daar hangt ze dan, in de portrettengalerij van de Stadsschouwburg Haarlem. Als Napoleon Bonaparte in militair uniform, het hoofd fier opgeheven, krachtige blik. Naast haar hangt een exact even groot portret van haar vader, Erik van Muiswinkel, in een lange legerjas waar één been en één houten poot onderuit steken. De theatrale foto’s zijn gemaakt door Fjodor C. Buis. ‘Ik ben vereerd dat ik gevraagd ben voor deze serie, naast zestien andere Haarlemse theatermakers’, zegt Emma van Muiswinkel. Hoe het voelt dat zij en vader daar samen hangen als gelijkwaardige acteurs? ‘Als een monument voor onze samenwerking.’

Dramalokaal
Onlangs las Emma een oud interview met haar vader. Daarin zei hij: ‘Mijn jongste dochter is nu zeven jaar en gaat later ook dit vak in.’ Ze lacht: ‘Toen wist ik dat zelf nog niet.’ Ja, ze zong in een kinderkoor. Zat op dansles. Toch duurde het een tijd voordat ze zich realiseerde dat je daar je beroep van kunt maken. Dat besef kwam toen ze als zestienjarige middelbare scholier meespeelde in een toneelstuk. ‘Een vriendin had een toneelbewerking gemaakt van een roman en ging dat zelf regisseren. Voor de auditie hing ze een oproepje op het prikbord. Slechts vier leerlingen meldden zich aan, waaronder ik. We speelden dus allemaal dubbelrollen. Repeteren deden we na schooltijd in het dramalokaal. Allemaal wilden we iets bijzonders neerzetten – en ik dacht alleen maar: wauw, als ik dít later kan doen! Het werd een mooie voorstelling. Er kwam zelfs een recensent van het Haarlems Dagblad die er een stuk over schreef.’

Geen 9-tot-5-baan
Na de middelbare school had ze een tussenjaar voor ogen. Maar voor de zekerheid deed ze ook vast auditie op de toneelschool, in Maastricht en Amsterdam. Bij die laatste werd ze aangenomen, op zeventienjarige leeftijd. ‘Dat voelde als een teken: hier hoor ik thuis. Dan maar geen tussenjaar.’ Op de toneelschool leerde ze haar vriend, Bart Sietsema, kennen, met wie ze inmiddels samenwoont in Amsterdam en deel uitmaakt van het vierkoppige toneelgezelschap Club Kenau. ‘We zaten in dezelfde klas, dat was soms wel intens. Nu vind ik het wel een voordeel dat we allebei geen 9-tot-5-baan hebben. Als geen ander snappen we van elkaar hoe het is om middenin een theaterproject te zitten. Met Club Kenau lopen onze agenda’s synchroon. Maar de rest van het jaar werken we aan andere projecten. Soms zitten we in een cyclus dat we allebei ’s avonds spelen, andere periodes lopen we elkaar net mis.’

Buitenvoorstelling
Dat het als acteur vaak hollen of stilstaan is, werd pijnlijk duidelijk in 2020, toen de theaters en schouwburgen dicht waren vanwege corona. Vrijwel iedereen in het vak zat thuis zonder werk. ‘Om tóch te kunnen spelen, bedachten we met Club Kenau een nieuw concept,’ vertelt Emma. ‘Het voorplein van de Stadsschouwburg Haarlem, met zijn trappen en tribunes, leek ons de perfecte plek voor een buitenvoorstelling. Toen hebben we Kenau ontwikkeld en later Kenau XL. Deze voorstelling sloeg heel goed aan bij het publiek. De openluchtlocatie zorgde voor een zomerse, festivalachtige sfeer.’ Een mooi voorbeeld van hoe je een crisissituatie kunt omzetten in iets dat blijvende waarde heeft: de buitenvoorstelling werd een terugkerend fenomeen. Na Kenau volgde Malle Babbe en daarna Koning van Haarlem. Deze zomer strijkt Club Kenau voor de vijfde keer neer op het voorplein van de Stadsschouwburg Haarlem.

Fluisterspel
Een muzikale komedie spelen op een openluchtlocatie vergt een uitdagende speelstijl, vertelt Emma. ‘Anders dan op het toneel zijn er geen kaders. Je kunt dus heel makkelijk wegvallen. Daarom werken we met grote kostuums en decors, in krachtige kleuren. Fysiek moet je alles ook groot aanzetten om de aandacht van publiek vast te houden. Maar qua stemgeluid moet je het juist klein houden. Iedereen uit het publiek draagt namelijk een koptelefoon.’ In dat opzicht is het echt een hoorspel, legt ze uit. Daar kun je optimaal gebruik van maken. Fluisteren of geheimzinnig smiespelen en smoezen – dat kan gewoon, want je komt heel dicht bij het publiek. Ook de muziek speelt een belangrijke rol. ‘Bart is onze componist. Hij maakt bij alle voorstellingen arrangementen, soms complete koorstukken, die je heel mooi kunt uitwerken en mixen. Dat klinkt door de koptelefoon echt waanzinnig.’

Gezonde zenuwen
De buitenvoorstellingen trekken een groeiend publiek. Vriendenclubjes, gezinnen met jongere kinderen. ‘Mensen komen echt terug’, merkt Emma. ‘Zo sprak ik twee dames uit Maastricht die in 2020, coronatijd dus, op zoek waren naar een cultureel uitje. Dat bracht hen naar Haarlem, waar ze onze voorstelling bezochten. Sindsdien komen ze er elk jaar speciaal voor terug. Dan maken ze er met zijn tweeën een weekendje Haarlem van. Bijzonder, toch?’ Na een voorstelling komt Emma vaak laat thuis. Slapen lukt dan niet meteen. Soms komen zij en Bart allebei om één uur ’s nachts thuis. Dan komt er een late night snack op tafel, zoals toastjes met kaas, en praten ze wat na. ‘Even stoom afblazen. Meestal heb ik dan ook echt trek, want van tevoren kan ik nooit zoveel eten van de zenuwen. Gezonde zenuwen, hoor’, voegt ze er snel aan toe. ‘De combinatie van spanning en adrenaline helpt me bij het spelen.’

Pianostemmen
Afgelopen voorjaar was ze te zien in Pianostemmen, een productie van TG goed gezelschap over geroofd joods bezit tijdens de Tweede Wereldoorlog. Het stuk gaat over een oude pianostemmer die met een dilemma komt te zitten: wat te doen met zijn verzameling oude geroofde piano’s en vleugels? Bijzonder aan dit stuk is dat oude vleugels en piano’s het verhaal vertellen. Over hoe joodse inwoners uit hun huizen werden gehaald en hoe hun huizen vervolgens werden leeggeroofd door schattenjagers. De oude pianostemmer worstelt met zijn geweten. ‘Steeds vaker duiken er schimmen uit zijn verleden op’, vertelt Emma. ‘Schaamte is een belangrijk thema in het stuk, dat ook goed te vertalen is naar deze tijd. Ik speel onder andere de rol van een van de piano’s. Ondanks het zware thema is het stuk niet topzwaar. De poëtische, muzikale insteek maakt het toegankelijk, nergens letterlijk. En speelbaar voor ons als acteurs.’

Hoewel ze ook in films en series heeft gespeeld, voelt Emma zich het meest thuis op het podium. ‘Een voorstelling is elke keer anders, afhankelijk van je stemming en het publiek. Dat vind ik er zo interessant aan. Als je een stuk vaker speelt, is het de kunst om het fris te houden. Dat bereik je door dicht bij jezelf te blijven: hoe zou ík in zo’n situatie reageren? Je moet jezelf telkens opnieuw uitvinden.’ Wat voor dromen of ambities heeft ze voor de toekomst? Emma denkt even na en zegt dan: ‘Ik zou nog wel een keer een mooie rol willen spelen in een repertoirestuk. Een klassieker van William Shakespeare of Anton Tsjechov bijvoorbeeld. Zoiets heb ik nog nooit gedaan en het lijkt me geweldig om onderdeel te zijn van zo’n grote productie.’