Kunstdetective Arthur Brand vindt overal ter wereld gestolen kunst terug. Hij beweegt zich tussen maffiabazen en politiekorpsen en zit aan tafel met de beste rechercheurs. ‘Als ik één ding heb geleerd, dan is het wel dat de waarheid altijd nog gekker is dan de fictie.’

Uw biografie leest als een spannend jongensboek. Waar komt die hang naar avontuur vandaan?

‘Dat heeft altijd in mij gezeten. Een soort rusteloosheid. Als ik ergens een lezing geef, zeggen mensen met meer gangbare carrières vaak: kon ik maar één dag met jou meedraaien. Ik heb het omgekeerde. Een dagje rust lijkt me heerlijk. Het onbekende heeft me altijd aangetrokken. Op mijn negentiende ging ik voor een jaar naar Zuid-Spanje. Daar ontmoette ik voor het eerst illegale schatgravers. Na lang aandringen mocht ik mee op een van hun nachtelijke tochten. Gewapend met schoppen, metaaldetectors, zaklantaarns en een oud jachtgeweer gingen we op pad. De vangst was volgens de schatgravers mager: slechts twee zilveren Romeinse munten. Toch was ik enorm onder de indruk.’

Heeft u altijd een liefde gehad voor kunst?

‘Vooral voor geschiedenis. Als kind sleepten mijn ouders mij mee naar musea, met de belofte van een ijsje na afloop. In het Rijksmuseum voor Oudheden in Leiden bleef ik maar staren naar een kindermummie, waar nog een teentje uit stak. Fascinerend! Net als de verhalen van Julius Caesar en koning Arthur, naar wie ik vernoemd ben. Veel mensen zijn beroepsmatig vooral bezig met de toekomst, met vooruitgang. Ik verdiep mij het liefst in de mysteries van het verleden.’

Waarom gaan kunst en criminaliteit zo goed samen?

‘In de eerste plaats vanwege het geld. Er gaan jaarlijks tientallen miljarden om in de kunsthandel. Het is bovendien geen exacte wetenschap. Veel kunstenaars hielden nooit bij wat ze maakten. Mijn schatting is dat dertig procent van de aangeboden kunst vals is. Dat maakt veel kapot. De koper is zijn geld kwijt en het vervalsen van kunst en archeologische voorwerpen vertroebelt ook ons zicht op het verleden. Daar strijd ik tegen. Slechts weinig mensen houden zich hiermee bezig, men probeert het toch zoveel mogelijk onder de pet te houden.’

‘Ik zit elke dag midden in een actiefilm’

Werkt u zelfstandig of in opdracht van de politie, musea of particuliere verzamelaars?

‘Dat komt allemaal voor. Verzamelaars die een mooi stuk willen kopen, bellen me op: Arthur, kun jij checken of dit werk niet gestolen is? Klopt de prijs? Dan zijn er Joodse families die mij benaderen om te speuren naar roofkunst. Een schilderij dat toebehoorde aan de erfgenamen van een Joodse familie vond ik nota bene terug in het Louvre! Als klapstuk kwam er een joods servies boven water, dat deel uitmaakte van de koninklijke collectie in Paleis het Loo. Het was destijds aangekocht door koningin Juliana. Af en toe word ik benaderd door musea als er is ingebroken. Soms start ik een speurtocht uit eigen beweging, zoals bij de verloren gewaande ring van de beroemde schrijver Oscar Wilde. Jarenlang werd gedacht dat die omgesmolten was, maar ik geloofde niets van dat verhaal.’

Over welke eigenschappen moet je voor dit werk beschikken?
‘Je moet wel een tik van de molen hebben gehad. Dit werk brengt je in de meest bizarre situaties. In het eerste deel van de tv-serie De kunstdetective, waarbij ik drie jaar lang op de voet werd gevolgd door een camerateam, kreeg ik te maken met de geheime dienst van Oekraïne. In de laatste uitzending, bij het opsporen van een wereldberoemd mozaïek, met topfiguren in de maffia. Daar gaat mijn laatste boek over. Een speelveld waar niet iedereen zich in zou willen bevinden. Maar dat maakt het spannend. Je moet scherp zijn, weten wat je doet. En een lange adem hebben: sommige zaken duren tien jaar en van tevoren heb je geen idee of ze worden opgelost. Het is een achtbaan. Een adrenalinekick waar je op drijft.’

Welke ontwikkelingen ziet u in de illegale kunsthandel?

‘Vervalsers zijn de experts altijd één stap voor. Een fascinerend spel. Op een gegeven moment kwamen er speciale technieken om een canvas te onderzoeken. Als het doek niet uit de tijd van de schilder komt, dan is het kunstwerk vals. Dus wat deden de vervalsers? Die kochten goedkope werken uit een bepaalde periode, schaafden de verf eraf en schilderden daar de kopie op. Ook met data wordt geknoeid. Kunstenaars die ooit werk maakten dat tonnen waard was, en een recent schilderij voorzien van een oudere datum, bijvoorbeeld. Ook dat is een vervalsing.’

Het werk is niet zonder risico’s. 

‘Het is een dunne lijn waar ik op loop, met links de politie, rechts het criminele circuit. Er zijn twee basisregels: ik moet me blind aan de wet houden, daar moet de politie van op aan kunnen,  en voor de onderwereld moet ik me aan mijn woord houden.’

Is er wel eens twijfel aan uw integriteit?

‘Vijftien jaar geleden verdacht de politie mij ervan dat ik met criminelen samenwerkte en zagen de criminelen me aan voor een undercoveragent. Die tijden zijn voorbij. Iedereen weet nu beter: ik hou me aan de wet én aan mijn woord.’ 

Hoe vormt u een brug tussen die twee werelden? 

‘Het is een soort trouble shooten. Ik dwing beide partijen min of meer om er samen uit te komen en dat is een heel gepuzzel. Gestolen kunst wordt vaak vernietigd. Zo niet, dan blijft het meestal niet in handen van de oorspronkelijke dief. Het wordt doorverkocht of als onderpand gebruikt voor drugs- of wapendeals. Hoe langer de roof is geleden, hoe groter de kans dat het schilderij inmiddels vijf keer of vaker van eigenaar is gewisseld. De crimineel die het bezit, is meestal niet de dief. Soms komt het bij een verzamelaar terecht die geen idee heeft dat zijn kunst gestolen is.’

Hoe kijkt u tegen kunstcriminelen aan? 

‘Als ik ze niet hoog zou achten, zou ik ze nooit kunnen ontmaskeren. Die dieven zijn zo slim, je moet alle zeilen bijzetten om ze te kunnen opsporen. Daar hoort een zekere mate van respect bij.’

Ligt u wel eens wakker van uw werk?

‘Voortdurend. Dan lig ik te piekeren: waarom los ik die zaak niet op? Wat zie ik over het hoofd? Zeker als ik iemand moet opsporen die ondergedoken zit. Terwijl de rest van Nederland op één oor ligt om de volgende dag naar zijn eerzame baan te gaan, zit jij met je poten in de modder.”

Hoe was u eigenlijk als kind? 

‘Een dromer. Ik verslond de strips van Asterix en Obelix en Lucky Luke. De humor, de boeven, het goede en het slechte, dat is altijd blijven hangen. Het is een wereld waarin ik mij thuis voel. Dat er nu een strip over mij wordt gemaakt, is voor mij het hoogst haalbare! Als ik één ding heb geleerd door de jaren heen, dan is het wel dat de waarheid altijd nog vreemder is dan de fictie.’ 

Verhaal gaat door onder de illustratie

Wat bedoelt u daarmee?

‘Ik was erbij toen de beruchte ex-kunstsmokkelaar Michel van Rijn het verboden Judas-evangelie vond. Op dat moment was de hele wereld in de ban van het boek De Da Vinci Code, een fictief verhaal over een verboden bijbels manuscript. Dat maakten wij live mee. Vertel dat maar eens op een verjaardag, iedereen verklaart je voor gek. Tot het twee maanden later op CNN was. Ik kijk geen rampenfilms meer sinds ik dat vliegtuig in de toren van het World Trade Centre heb zien vliegen en de beelden van de tsunami op tv zag. Wat kun je daarna nog verzinnen? In die wereld zit ik, ik zit elke dag midden in een actiefilm.’

 

 

Redactie: Natasja Admiraal | Fotografie: Arthur Brand | Illustratie: Aart Cornelissen