Taboes doorbreken en grote thema’s als seks en de dood op humoristische wijze bespreekbaar maken: laat dat maar aan acteur Leopold Witte over. Samen met Geert Lageveen tourt hij door het land met zijn theaterhit ‘237 redenen om door te gaan’.

De loods in de Amsterdamse Houthavens waar theatergezelschap Orkater is gevestigd, ademt een creatieve vibe. Aan de keukentafel wordt een nieuwe productie besproken, ergens anders oefent iemand op zijn saxofoon. ‘Hier is het lekker rustig’, zegt Leopold Witte (59). Hij opent de deur van een kleine vergaderruimte, waar de wanden vol zijn geplakt met post-its.

.De acteur, die landelijke bekendheid verwierf door zijn rol als Evert Lodewijkx in Gooische Vrouwen, maakt een ontspannen indruk als hij vertelt over zijn nieuwe theatertour. Een feelgood-voorstelling met een rouwrand. Het format is afgeleid van het succesvolle ‘237 redenen voor seks’. ‘Die voorstelling hebben Geert en ik lang gespeeld. Een vrolijke periode van volle zalen door het hele land waar maar geen einde aan kwam.’

Voelde je daardoor een zekere druk bij het maken van deze nieuwe productie?

‘Dat viel mee. Ook dit traject is begonnen als lunchvoorstelling van een uur. Het fijne aan deze ontwikkelingsfase is dat je de voorstelling stapsgewijs opbouwt en voor een wisselend publiek kunt testen. Als dat een succes is, kun je gaan uitbouwen. Na de lunchvoorstellingen en try-outs kregen we goede reacties en juichende recensies in de pers. Hierdoor weet ik dat het goed zit.’ 

Aftakeling

De voorstelling gaat over jullie leven als vijftigplusser, over de dood, maar vooral over de zin van het leven. Hoe is het idee ontstaan?

‘We gaan een nieuwe levensfase in, zitten in een transitieperiode. Onze kinderen zijn groot. Mijn ouders zijn overleden. Ik behoor nu zelf tot de oudste generatie. Biologisch gezien ben je klaar. Ook in mijn vak heb ik al een mooie lijst van voorstellingen en gespeelde rollen om op terug te kijken. Ik word dit jaar zestig en ga mij langzaam voorbereiden op mijn pensioen. Kortom, alle grote opdrachten van het leven beginnen vervuld te raken. Gaan we nog iets zinvols doen? Of alleen maar plezier maken? Hoe stel je de aftakeling zo lang mogelijk uit? Ik merkte dat ik hier steeds vaker gesprekken over voerde met leeftijdsgenoten op feestjes en verjaardagen.’

Het onderwerp diende zich dus vanzelf aan. En toen?
‘Toen heb ik Geert een uitvoerige brief geschreven. Een epistel van zeven kantjes waarin ik mijn gevoel over en ervaringen met de dood deelde. Hij schreef er een uitgebreide brief op terug. Daarna beschikten we meteen al over veel materiaal. Daaruit hebben we twee levenswijzen gedestilleerd. Geert staat voor Carpe Diem en ik vertegenwoordig Memento Mori.’

Leg eens uit…

‘Memento Mori betekent: gedenk te sterven. Oftewel: het leven wordt waardevoller in de wetenschap dat het eindig is. Je bent bewust bezig met de natuur, de wisseling van de seizoenen en relaties. Carpe Diem betekent dat je elke dag vol van het leven moet genieten en juist niet bezig bent met de eindigheid ervan. Je wordt immers 130, blijft voor altijd de jonge god! Die twee levensopvattingen zijn als yin en yang. Ze vullen elkaar aan of botsen juist. Het publiek wordt uitgedaagd om mee te denken: waar sta ik?’

Verhalenvertellers

Wat is de kracht van jullie samenwerking?
‘Wij zijn verhalenvertellers. We werken al twintig jaar samen, kennen elkaar door en door. Samen hebben we het hele theatrale spectrum van groot naar klein bewandeld: van het regisseren van opera’s en theater op locatie tot het maken van grote zaalvoorstellingen met orkest. Het aardige van deze voorstelling is de huiskamersetting. Geert en ik scheuren de kaartjes en doen zelf de techniek. We associëren losjes rond het thema, terwijl we plaatjes draaien van overleden helden en leeftijdgenoten. Het is alsof je bij een intiem gesprek tussen twee goede vrienden bent. Maar dan wel een theatrale vorm van een intiem gesprek, uiteraard. We spelen voortdurend met werkelijkheid en fictie.’ Lachend: ‘Het is absoluut niet therapeutisch.’

Is het een stuk voor jong en oud?

‘Jazeker, vooral in steden komt er ook veel jong volk op af. Er valt behoorlijk wat te lachen, dus de voorstelling leende zich er zelfs voor om op Lowlands te spelen! We hebben ook ontroerende reacties ontvangen van mensen die in de verpleging of een hospice werken.’

 Als je een voorstelling lang speelt, hoe zorg je er dan voor dat het geen routine wordt? ‘Om Pierre Bokma te citeren: theater is de kunst van de herhaling. Het mag geen automatisme worden. Daar zijn allerlei trucs voor. Door het stuk telkens op een andere manier te spelen – een zin door elkaar te husselen of net een andere formulering te gebruiken – blijf je jezelf verrassen. Het dwingt jou om te blijven nadenken en je tegenspeler om écht te luisteren.’

Over de dood praten

Wat kunnen theaterbezoekers van de voorstelling leren?

‘Práát met elkaar over de dood. Laatst zei iemand tegen me: “Ik heb mijn kind verloren, maar omdat er nooit meer over hem gesproken wordt, sterft hij voor de tweede keer. Als zijn naam wordt genoemd, leeft hij voort in de gedachten van anderen.” Het lijkt soms of er in de huidige maatschappij geen plaats meer is voor dood en ongeluk. Alles draait om het delen van succes, de mooiste vakantiekiekjes. Zware thema’s bespreekbaar maken, dát is de kracht van theater. En als je er ook nog om kunt lachen, omdat er een grapje over wordt gemaakt, is dat een cadeau.’

Terugkijkend op je leven, waar ben je trots op?

‘Trots is niet het juiste woord. Ik heb zoveel gekregen! Moet je zien in wat voor land we leven? Welke mogelijkheden we van onze ouders hebben meegekregen? Er is zoveel rijkdom om ons heen! We zijn renteniers van de wederopbouw. Ik heb een hoop kansen gekregen. Méér dan mensen die nu voor de kunst kiezen. Ik heb zat dingen gemaakt die mislukt zijn. Voorstellingen voor grote en kleine zalen, films, series. Daar ben ik eerder dankbaar voor.’

Hoe houd jij je lichaam en geest jong?

‘Door met jonge mensen om te gaan. Of dat nu mijn dochters zijn en hun vrienden, of de nieuwe generatie acteurs. En daarnaast door veel buiten te zijn. Ik heb een tweede huisje in de bossen tussen Deventer en Zutphen. Als het even kan, ga ik daar naar toe. Op het land werken, hout hakken voor het kampvuur: het simpele leven. Dat zoek ik steeds vaker op.’

 

‘237 redenen om door te gaan’ is tot en met 25 mei te zien in de theaters. Kijk voor meer informatie op: www.orkater.nl