Het was voor Ans Markus een noodgreep dat ze startte als kunstenares. Ze had net haar man verlaten en moest geld verdienen voor zichzelf en haar dochter. Dat ze kon tekenen wist ze al. Niet dat ze zoveel succes zou hebben. Veertig jaar later is schilderen nog steeds haar belangrijkste levensvervulling.

Het is laat als we in Amsterdam op Prinseneiland arriveren. De zon is nog net niet onder en geeft het bruggetje tegenover het pand waarin Ans woont een bijzondere glans. Vanaf het water is hier uitzicht op de Ans Markussteiger. De plek waar bedrijven of groepjes dames regelmatig aanmeren om in het atelier een schilderworkshop te krijgen van Nederlands eerste en bekendste vrouwelijke kunstenares. Tijd om lang rond te kijken tussen de vele beeldende voorstellingen van haar hand in het atelier is er niet. Ans heeft pompoensoep opgewarmd en serveert deze met croissants. ‘Ik dacht dat jullie daar wel zin in zouden hebben.’ Gehuld in een donkerblauw fluwelen pak straalt de vrouw op wie de jaren moeilijk vat lijken te krijgen een enorme warmte uit. Haar zwart omrande ogen staan helder als ze vertelt dat ze ervan geniet dat ze haar stek niet meer voor langere tijd hoeft te verlaten. ‘Eindelijk heb ik Wybe zover gekregen dat hij geen weekendjes meer weg wil.’

Naar de markt
Te midden van haar schilderijen, jurken, servies met matgouden randje en foto’s van haar, Wybe en haar dochter Sigrid voelt zij zich prettig. In het pakhuis waarin ze samen met haar geliefde woont, hebben zij zich met hun kat zelfs zo genesteld dat het huis als een warme mantel voelt. De kunstenares heeft genoeg aan haar dagelijkse ritjes op de fiets door Amsterdam. En het absolute hoogtepunt van de week is haar bezoek aan de Noordermarkt op maandag. ‘Ik kom daar al eer dan twintig jaar en heb een enorme band met die marktmensen opgebouwd. Vorige keer heb ik dat Christusbeeldje en die roze jas gekocht. Die pimp ik helemaal op. Er zaten grote lange mouwen aan met strikken. Dat vond ik ‘too much’.

Alle gevonden schatten bewaart ze om zich heen. Ze zijn stille getuigen van haar dagelijkse vlucht in details als een plooitje in een jurk, een schaduw van een hand of een lijntje bij een oog. ‘Ik ben eigenlijk altijd bezig.’ Wijzend naar de grote ronde hoekbank vertelt Wybe dat ze die weinig gebruiken. Tijd om onderuit gezakt te zitten is er niet in hun drukke schema. Hij is verantwoordelijk voor het management en Ans geeft elke week diverse workshops, schildert in opdracht en is sinds een aantal jaren ook gestart met klei, was en porselein. ‘Eerst vooral om mijn verdriet vanwege het overlijden van mijn moeder weg te kneden. Nee, ik kan mezelf niet begrenzen als het om scheppen gaat. Als ik eenmaal begin, ga ik eindeloos door. Er is geen houden aan. En je zit het allemaal in je eentje te doen. Het is een soort eenzame trip, terwijl ik me nooit eenzaam voel. Wat dat betreft kan ik me eenzamer voelen in een groep. Daarom is die markt zo prettig. Die mensen hebben een bepaalde drive om een uur of zes op te staan, alles in te pakken daarna uit te laden en ons een leuke middag of ochtend te bezorgen. Ik kan je niet uitleggen hoe gelukkig ik me voel als ik die hoofden weer zie en lekker langs de kramen slenter’.

Ze horen net als Wybe en je dochter tot de mensen die je het meest ziet.
‘Ja, mijn dochter poseert nog steeds voor mij. Ze denkt altijd mee. Ze komt met ideeën en zegt bijvoorbeeld: ‘Mam je moet naar het ballet. Daar zitten bewegingen in die voor jou interessant zijn.’ Ze heeft een groot hart en is heel sociaal. Ze wil graag voor iedereen zorgen.’

Net als jij voor je moeder, want je ging bijna tien jaar lang elke dag naar het verzorgingstehuis om haar te bezoeken.
‘Achteraf ben ik zo dankbaar dat het zo is gebeurd. Ze had me zo nodig. Wachtte altijd op me. In die tijd was mijn werk ook weer mijn redding. Na een ochtend in het verzorgingstehuis had ik echt iets nodig dat me weer vrolijk kon maken. Ik kwam uit bij mijn oude liefde, de mode, en besloot een hommage te maken aan grote couturiers. Sigrid poseerde voor de jurken, die ik heb geschilderd aan de hand van allerlei boeken en internet. ’s Morgens ging ik naar mama en ’s middags moest ik echt even de knop omzetten en schilderde ik de prachtige ontwerpen van diverse couturiers.‘

Zelf bang om ouder te worden? Want in een speciaal boekje dat je ooit schreef, lees ik dat je oud worden beschrijft als rimpelig aan de zijlijn staan. Buitenspel zelfs.
‘Ja, want jonge mensen zien die ouderen helemaal niet. Laatst fietste ik over het zebrapad toen een paar jonge meiden met hele korte rokjes aan kwamen lopen en heel agressief  ‘Hé oma!’ riepen, terwijl er ruimte genoeg was. Het rare is dat je gelijk een reactie hebt. ‘Hé drol!’, riep ik, terwijl ik heel iets anders wilde zeggen. Dat oma hakte er bij mij wel in, terwijl ik het allang zou kunnen zijn. Ook ik ontkom niet aan die rimpels.’

Terwijl de fotograaf Ans vastlegt terwijl ze heel subtiel een hand onder haar kin houdt en poseert voor haar laatste schilderij van Freek de Jonge, vertelt ze dat leeftijd in zekere zin ook een voordeel heeft. ‘Zo kreeg ik laatst een uitnodiging om in New York te exposeren. Dan denk ik: ‘Wat een gedoe allemaal.’ Vroeger was ik er op mijn knieën naar toe gekropen, maar nu heb ik dat allemaal al een keer meegemaakt. Ik bescherm mijn rust en mijn manier van werken. Waarom zou je meer succes willen? Waarom meer, meer, meer. Nu ik ouder word, ga ik steeds beter selecteren.’

Betekent dit ook dat je minder tijd vrij maakt voor vriendinnen?
‘Ja ik doe niet vaak mee. Van de week ook. Dan zitten er een stuk of vijf meiden bij elkaar en nodigen ze me uit. Ik kan me er dan niet toe zetten uit huis weg te gaan. Dat is wel een beetje een dingetje. Ook als iemand voorstelt om in het Amstel Hotel te lunchen omdat daar werken van mij komen te hangen, kan ik alleen maar denken dat ik liever hier aan tafel een kadetje zit te eten. Ik heb altijd het gevoel dat ik niet zo veel te melden heb. Ik heb weinig verstand van politiek of ingewikkelde zaken. Menselijke gevoelens of de zorg vind ik veel interessanter. Laat me maar lekker bij mezelf blijven.’

Toch nog steeds onzeker over jezelf dus. In veel interviews komt terug dat je in je eerste huwelijk bent gekleineerd.
‘Toen is er veel kapotgemaakt en dat gaat heel langzaam over. Ik heb natuurlijk Wybe die elke dag zegt dat hij me graag ziet. Maar als je tien jaar lang hoort dat dingen niet goed zijn aan je, ga je je een soort van verstoppen. Daar komen die windsels vandaan. Mijn dochter heeft dat verdriet verwerkt door te gaan reizen. Ze was tien jaar weg, woonde bij de bedoeïenen en werkte op de ambassade in Caïro en Tel Aviv. Dat was een kleine amputatie, maar omdat het goed voor haar was, was het ook goed voor mij.  Ze is heel sterk teruggekomen. Nu reist ze niet meer en is ze zo graag thuis, dat ik soms denk: ‘Oeeh, je wordt net als je moeder.’ Dat vind ik dan toch wel jammer. Voor mij is het nu een eigen keuze me te ‘verstoppen’, maar zij is nog jong’.

Is het daarom voor jou zo belangrijk om via je schilderijen het verdriet van anderen te laten zien? Je hebt een serie gemaakt over mensen met verborgen verdriet.
‘Vooral om te tonen dat verdriet overal is. Ook om de hoek. Ik zou willen dat we wat meer respect voor elkaar hebben, meer begrip. Mijn idee is alle schilderijen aan één wand te hangen, zodat de toeschouwer denkt: wat gebeurt hier? Dat je net als bij het kijken naar een diepzinnige film naar huis gaat met emoties of vragen die zijn opgeroepen.’

 

Origineel artkeldatum: 22 maart 2018