Haar mening verkondingen zonder zich bij de kijker op te dringen. Dat doet de Rotterdamse beeldend kunstenaar Katinka Lampe met schilderijen die op het eerste gezicht vooral esthetisch zijn. Maar de haarscherpe lijnen, heldere kleuren en realistische poses verhullen niet dat in elk beeld een twist zit. Een sigaret in de hand van een twaalfjarige, een muilkorf voor het gezicht van een pubermeisje of een felroze gekleurde haardos bij een albinomeisje. 

Het is ochtend in het atelier van Katinka Lampe. Het licht stroomt door de grote ramen naar binnen. Het schijnt op enorme doeken waarop jongvolwassenen zijn vastgelegd in een wijdvallende jurk of met een bloemenbril op. Vanaf de enige bank voor het raam is er zicht op de schilderijen die uitnodigen tot langer kijken. Waar kijk ik naar? Het is die discussie die Lampe graag met haar publiek aan wil gaan. Ze aan het denken zetten over actuele thema’s die zij oppikt. Aan de mallen op de vloer is te zien dat zij haar ideeën nauwgezet vormgeeft. Elk onderdeel van het schilderij projecteert ze eerst op papier om het daarna uit te knippen en via een mal heel nauwkeurig met olieverf op het doek aan te brengen. Een techniek die zij zo ver heeft geperfectioneerd dat veel van haar werken haast foto’s lijken. 

Vanwaar die drang tot creëren? 

‘Dat was eigenlijk een soort anti-actie. Ik werkte met mensen met een verstandelijke beperking en had iets van: ‘Oké, dit is het dan. Bij zo’n groep horen, werken. Dit moet ik al die jaren nog doen.’ Ik had een zus die de kunstacademie deed en dacht: ‘Als zij dat kan, kan ik het ook.’ Wel wist ik meteen dat ik 2-dimensionaal wilde werken en dat ik het menselijk figuur wilde schilderen.’

Met een werkgebied dat zich beperkt tot het schilderen van portretten met olieverf op een doek lijkt er vanaf toen niet veel veranderd. 

‘De wijzigingen zijn inderdaad minimaal. Ik ga liever de diepte in. Met die sterke focus blijkt het werkterrein onuitputtelijk. Ik heb mijn techniek verbeterd en ben heel trouw aan mezelf gebleven. Ik heb altijd keuzes gemaakt waar ik me goed bij voel. En ja, soms ook bewust iets niet gedaan.  Zo heb ik ook uitnodigingen voor tentoonstellingen afgeslagen. Voor mij is het belangrijk dat mijn werk in de juiste context wordt getoond.’

Inmiddels werkt Katinka Lampe samen met galerieën in Nederland, Parijs en Zuid-Korea. Hoe zijn die contacten tot stand gekomen?

Met Ron Mandos Gallery uit Amsterdam werk ik al sinds 2002. We hebben goede gesprekken over mijn werk en de inhoud.  Zij tonen mijn werk in binnen- en buitenland. Met de galerie in Parijs is het eerste contact gelegd tijdens een kunstbeurs in Parijs in 2005. Ik kon toen kiezen uit verschillende galerieën en heb gekozen voor Les filles du calvaires omdat zij vooral abstracte schilderkunst en fotografie brengen. Daardoor zit ik als figuratieve schilder in een uitzonderingspositie. Het contact met Zuid-Korea is er vanaf 2008. Ook weer ontstaan tijdens een internationale kunstbeurs’.

Opvallend is de rustige opbouw van van je carrière vanaf 2002 tot nu. Nooit de behoefte gevoeld te knallen?

Nee, zo is het bij mij niet gegaan. Er zijn natuurlijk kunstenaars die worden opgepikt of gelanceerd, maar bij mij is het heel gedegen en gestaag gegaan. Als bij een sneeuwbal die langzaam naar beneden rolt en steeds groter wordt. Waarschijnlijk voldoe ik niet aan het clichébeeld van een kunstenaar.’ 

Niet iedereen heeft de luxe op eigen tempo een portfolio op te bouwen. Waardoor lukte dat bij jou wel?

‘In het begin ben ik nog blijven werken als creatief begeleider bij mensen met een beperking, waardoor ik niet financieel afhankelijk was van mijn werk als schilder. Tien jaar geleden al kon ik daarmee stoppen. En sinds kort woon ik in dit huis met atelier dat we van het geld van mijn werk hebben gekocht. Een soort investering voor mijn oude dag. Ja, het gaat goed.’  

Vanwaar die drang ook op het persoonlijke vlak alles zo tot in de puntjes te regelen. Het lijkt een rode draad te zijn door je hele carrière en enigszins in contrast staat met de wil via je schilderijen toch een beetje dwars te zijn.

‘Ja, ik merk zelf ook dat ik die tegenstrijdigheid in me heb. Sommigen zeggen zelfs dat mijn werken op mij lijken. Dat die vooral gaan om beheersing. Toch kan ik ook heel gemakkelijk over bijvoorbeeld mijn gevoelens praten, maar vind het niet nodig daarmee via mijn werken op de voorgrond te treden. Ik wil mijn mening gewoon niet aan de kijker opdringen. Misschien een erfenis uit mijn jeugd….’

 Met een vader die vertrok en een moeder die verdrietig achterbleef was de kindertijd van Katinka Lampe getekend door verlating. Samen met haar zeven broers en zussen groeide ze op met het beeld dat het haar moeder simpelweg overleefde, omdat het haar niet lukte zich over die teleurstelling heen te zetten. 

‘Zij was heel sterk, maar had moeite haar zachte kant te laten zien. Dat vormt je natuurlijk, maar ik vind het ook weer niet nodig daar uitgebreid bij stil te staan. Als kind vond ik het wel moeilijk dat mijn vader me niet accepteerde, maar later ging ik me steeds meer realiseren wat hij allemaal heeft moeten missen. Hoe onmachtig hij is geweest. Toen hij tachtig was, hebben we nog een ontmoeting tussen hem en mijn moeder geregeld, zodat ze kon zien dat het niet nodig was om hem te rouwen. Het verdriet bij haar bleef echter.’

De subtiele emoties die Katinka beschrijft in het verhaal over haar jeugd zijn heel goed terug te zien in haar portretten. Vooral in de serie die ze maakte vlak na de aanslagen in Parijs. 

‘Daarbij heb ik het moment vlak voor het stilzetten in een pose zoals een schreeuw proberen vast te leggen. Een beweging die heel moeilijk uit te drukken is. Soms heb ik daarvoor het hele lichaam geschilderd. Iets dat ik regelmatig doe als dit nodig is. Ik bereid elk werk helemaal voor met echte modellen die ik exact laat poseren zoals ik in mijn hoofd heb. Daarna bewerk ik die beelden met photoshop om ze tot mijn idee van de werkelijkheid te kneden. Vaak wil ik daarbij verschillende waarheden laten zien, omdat ik bij het volgen van het nieuws regelmatig merk dat ik vind dat meerdere partijen gelijk hebben.’

Waar haal je modellen vandaan die zich op jouw manier soms levensgroot willen laten vereeuwigen? Ondanks de subtiele veranderingen zijn ze toch vaak heel herkenbaar.

‘Vaak werk ik met mijn eigen zoon en dochter van inmiddels 20 en 14. Zij zijn van jongsaf gewend in verschillende rollen te kruipen. En omdat ik van hen nooit kritiek zal krijgen op hoe ik ze schilder, voel ik bij hen de meeste vrijheid. Een gevolg daarvan is wel dat de modellen in mijn werk langzamerhand steeds volwassener worden. Maar het komt ook regelmatig voor dat modellen zich aanbieden of dat ik iemand tegenkom op straat. Dan maak ik vooraf goede afspraken over de vrijheid die ik heb als kunstenaar. Dat is voor mij heel belangrijk. Ik wil me door niemand laten beperken.’ 

www.katinkalampe.com